W dniach 6-7 listopada 2010 w Centre d’Etudes Supérieures de Civilisation Médiévale w Poitiers miała miejsce konferencja Chevalerie et religiosité (XIIe-XIIIe siècles). Organizacją i prowadzeniem tej sesji zajmowali się M. Aurell i C. Girbea. Na początku obrad, aby nieco dokładniej oddać tematykę referatów, organizatorzy zaproponowali niewielką zmianę w tytule konferencji, który ostatecznie przyjął brzmienie Chevalerie et christianisme. Celem tego przedsięwzięcia było spojrzenie na skomplikowany temat religijności rycerstwa – bez wątpienia jednej z wiodących formacji społecznych średniowiecznej Europy – z możliwie jak największej liczby odmiennych perspektyw badawczych.
Konferencja rozpoczęła się od sprawozdawczego referatu M. Aurella, w którym, prezentując znaczną liczbę przykładów, autor wskazał główne problemy związane z życiem religijnym rycerstwa. W swoim wystąpieniu powoływał się w równym stopniu na świadectwa z epoki jak i na ustalenia nowożytnych historyków oraz zwrócił uwagę na bogactwo i istotną rolę podejmowanej problematyki w badaniach nad kulturą średniowieczną.
Obrady zostały podzielone na kilka paneli, z których każdy podejmował nieco odmienną tematykę. W ramach poszczególnych paneli wygłoszono od dwóch do trzech referatów, po których przewidziano około półgodzinną dyskusję.
Pierwszy panel, pod przewodnictwem Ph. Contamine, nosił tytuł Modèles de spiritualité i składał się z 3 referatów. J. W. Baldwin w wystąpieniu Le chevalier à travers les cartulaires monastiques du nord de la France poruszył problem kartulariuszy klasztornych jako źródła w badaniach nad rycerstwem. Aby podkreślić specyfikę występowania członków tej grupy w dokumentach zgromadzeń zakonnych, autor wskazał na różnice w charakterze, w jakim przedstawiciele rycerstwa pojawiają się w innego rodzaju dokumentach, zwłaszcza w dyplomach królewskich. Analizę osobistej religijności przedstawiciela francuskiego stanu rycerskiego na przykładzie życia i twórczości, Filipa de Beaumanoir przedstawił D. Crouch w wystąpieniu
La spiritualité de Philippe de Rémy, bailli capétien, poète et seigneur de Beaumanoir. Ostatni referat w tym panelu zaprezentował A. Vauchez. W wystąpieniu zatytułowanym Le concept de miles Christi dans la spiritualité occidentale des XIIe et XIIIe siècles przedstawił poglądy średniowiecznych myślicieli kościelnych, począwszy od autorów wczesnośredniowiecznych przez papieży reformy XI w., aż po czasy Bernarda z Clairvaux, na temat miejsca wojowników w chrześcijańskim państwie i ich powinności względem Kościoła.
Kolejna część obrad odbywała się pod hasłem Proscrire la violence? a prowadziła ją A. Guerrau-Jalabert. W ramach tego panelu D. Barthélemy przedstawił problem sprzeciwu środowisk kościelnych wobec pojawiających się od końca XI w. turniejów rycerskich (L’Eglise et les tournois aux XIIe et XIIIe siècles). Autor skupił się przede wszystkim na przyczynach potępienia tego rodzaju rycerskiej w aktywności w myśli przedstawicieli Kościoła, którzy wskazywali, przede wszystkim, na niebezpieczeństwo śmierci bez rozgrzeszenia i niepotrzebne trwonienie majątku. C. Girbea z kolei podjęła próbę przedstawienia problemu duchowości w utworach z cyklu arturiańskiego,
a zwłaszcza zagadnienia religijnego charakteru pasowania (Chevalerie, adoubement et conversion: témoignage des textes et images artuhriens – XIIe -XVe siècles).
Ostatnia cześć pierwszego dnia konferencji odbyła się pod hasłem Autonomie de la piété aristocratique? i dotyczyła problemu związków i odrębności pobożności rycerskiej wobec oficjalnej doktryny Kościoła. R. Kaeuper wygłosił referat Obedience and Independence in Knightly Piety, w którym przedstawił specyfikę rycerskiej pobożności i wynikającej z pozycji społecznej możliwości do pewnego stopnia swobodnego traktowania części zasad religijnych. V. Agrigoroaei pokazał na przykładzie rodzącej się w XII w. hagiografii w językach narodowych odmienność w podejściu do świętości, która charakteryzowała świeckich przedstawicieli wyższych warstw społecznych (Les choix nobiliares dans les traductions françaises des vies de saints au XIIe siècle). Koncentrując swoją uwagę zwłaszcza na starofrancuskim żywocie św. Jerzego, autor wskazał na stosunkowo małą rolę, jaką pisarz przeznaczył dla duchownych w tym utworze, oraz na znaczenie czynów orężnych w biografii świętego.
Drugi dzień konferencji otworzyło wystąpienie C. Voyer Le geste efficace: le don du chevalier au saint sur le tympan de Mervilliers (fin du XIIe siècle). Autorka prezentując płaskorzeźbę z kościoła w Mervilliers, przedstawiającą rycerza ofiarującego bliżej nieokreślony dar świętemu Jerzemu, wskazała na bogactwo treści społeczno-religijnych, które można odczytać z dość prostego na pierwszy rzut oka przedstawienia. L. Hablot z kolei poruszył kwestię heraldyki w sztuce kościelnej, począwszy od herbów świętych wojowników poprzez dekorację wnętrz kościelnych po rzeźby nagrobne (Saint guerriers et chevaliers, une emblématique partage pour un même idéal?).
Referaty z kolejnej sekcji tematycznej odnosiły się do hasła La mort violente. D. Boutet poruszył problem religijnego aspektu śmierci Rolanda w różnych utworach poświęconych bohaterskim czynom i chwalebnej śmierci margrabiego Bretanii (Le sens de la mort de Roland dans la littérature médiévale). X. Storelli w wystąpieniu Les chevaliers face à la mort soudaine: l’indispensable secours de la religion odniósł się do problemu troski o zbawienie wśród rycerzy ruszających w bój. Wyrażała się ona zarówno poprzez chęć uzyskania absolucji i wiatyku w przypadku otrzymania śmiertelnej rany, jak i w bardziej skomplikowanych praktykach religijnych, w których uczestniczyli rycerze nim przystąpili do walki oraz w uczestnictwie w przedsięwzięciach zbrojnych, które miały gwarantować zbawienia uczestnikom (krucjaty).
Ostatnia z zaplanowanych części konferencji, która miała dotyczyć krucjat, nie mogła się odbyć z powodu nieobecności referentów. Na zakończenie organizatorzy i przewodniczący poszczególnych sekcji, odnosząc się to treści wysłuchanych referatów, przedstawili refleksje końcowe, które zamknęły obrady.
Konferencja zgromadziła przedstawicieli różnych, choć pokrewnych, dziedzin wiedzy, którzy podeszli do zaproponowanego przez organizatorów tematu w bardzo zróżnicowany sposób i zaprezentowali odmienne podejścia badawcze, co pozwoliło dostrzec bogactwo i głębię problemu pobożności rycerskiej a także na jak wiele sposobów można podchodzić do treści związanych z duchowością tej grupy społecznej. Żałować wypada jedynie braku referatów J. Gillinghama, J. Floriego i S. Gouguenheima i liczyć na rychłą publikację materiałów pokonferencyjnych.